Sinds 2013, na de Maïdan-opstand in Kiev, is het lot van het land in een impasse geraakt. Op maatschappelijk niveau zijn de meningen verdeeld; aan de ene kant de nationalisten en pro-westerlingen, aan de andere kant de pro-Russen. Oekraïne kampt met een grenscrisis na de annexatie van de Krim door Rusland en het conflict in de Donbass dat al sinds 2014 duurt en meer dan 14 000 mensen het leven heeft gekost[1].

            Als gevolg van deze interne en externe beroering zit Oekraïne gevangen tussen twee invloedssferen[2]. Vanuit het oogpunt van de externe diplomatie is er het feit dat Rusland Oekraïne in zijn invloedssfeer wil houden, terwijl de westerse landen, zowel de EU als de NAVO, om strategische redenen - met name voor de toegang tot de Zwarte Zee - hun aanwezigheid in het land trachten te vergroten[3]. Bovendien heeft Oekraïne, net als Georgië, het lidmaatschap van de Europese Unie en de NAVO aangevraagd, waar Rusland sterk tegen gekant is.[4]De recente militaire acties moeten in dit licht worden gezien.

            Sinds 2014 zijn de contacten, partnerschappen, militaire oefeningen en bilaterale betrekkingen tussen de EU, de NAVO en Oekraïne toegenomen en verdiept.

            Zo zijn op Europees niveau in 2017 een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Oekraïne en een Europees visumontheffingsprogramma voor Oekraïense onderdanen ondertekend[5]. In oktober 2021 vond in Kiev de 23e topontmoeting tussen de EU en Oekraïne plaats[6] en in december van hetzelfde jaar werd in Brussel een EU-topontmoeting gehouden met de landen van het Oostelijk Partnerschap, waaronder Oekraïne, in een poging de spanningen met Rusland te doen afnemen[7].

            Ondanks Russisch verzet handhaaft de NAVO haar opendeurbeleid voor Oekraïens lidmaatschap van de alliantie[8]. De steun van de NAVO neemt de vorm aan van een reeks bijstands- en hulpmaatregelen, via 16 programma's voor capaciteitsopbouw en trustfondsen[9]. Voorts is tijdens de NAVO-top in Warschau in 2016 het Platform NAVO-Oekraïne voor de bestrijding van praktijken van hybride oorlogsvoering opgericht[10]. Onlangs hebben het Agentschap voor Informatie en Communicatie van de NAVO (NCIA) en Oekraïne een nieuw Memorandum van Overeenstemming (MvO) ondertekend over samenwerking bij technologieprojecten[11].

            Van de lidstaten van zowel de NAVO als de EU zijn Polen en de Baltische staten (Litouwen, Letland, Estland) het meest betrokken bij partnerschappen en de verdieping van gemeenschappelijke belangen met Oekraïne, ook op defensiegebied. Een voorbeeld is de in juli 2020 gecreëerde Lublin-driehoek, die Polen, Litouwen en Oekraïne samenbrengt[12]. Om deze grotere nabijheid tussen deze naties te begrijpen, moet men zich hun geschiedenis herinneren; de voormalige Republiek Polen-Litouwen, later het Groothertogdom Polen, was altijd een belangrijke inzet in de strategie van controle over de regio, hetzij door de Polen, vijanden van de Pruisen maar grote bondgenoten van de Fransen, hetzij door het Russische Rijk. Er zij ook aan herinnerd dat Kiev de eerste hoofdstad van de Rus was totdat deze naar Moskou verhuisde. Oekraïne is een land waarvan de onafhankelijkheid het resultaat is van overeenkomsten die niet oud zijn, ondertekend in 1991. Het land werd eerst geregeerd door de Republiek Polen-Litouwen, daarna door de Russische Tsaren, voor wie de regio de graanschuur was tot de val van de Sovjet-Unie in 1989.

            Rusland is echter van plan zijn posities te handhaven, het aantal Russische troepen langs de Oekraïense grens te verhogen (situatie vóór 24 februari 2022), verscheidene militaire oefeningen met zijn bondgenoten te organiseren, zoals onlangs met Belarus[13]. China verklaarde onlangs Rusland in deze crisis te steunen[14]. Sommige NAVO-landen staan zelfs sceptisch tegenover de toetreding van Oekraïne tot het bondgenootschap, met name vanwege de economische, sociaal-politieke en energiebelangen van Oekraïne met Rusland (Frankrijk, Italië, Duitsland en Hongarije)[15]. De spanningen die zijn ontstaan door de overeenkomsten over de exploitatie en levering van Russisch gas aan Europa moeten hier worden begrepen.

            De talrijke Russisch-Amerikaanse ontmoetingen en bezoeken aan Europa van Amerikaanse functionarissen, zoals die van minister van Buitenlandse Zaken Blinken, die zich zorgen maken over de huidige situatie in Oekraïne, tonen aan dat het land meer dan ooit een grens tussen Oost en West blijft, niet alleen vanuit militair en sociaal-economisch oogpunt, maar ook vanuit geopolitiek oogpunt[16]. Ondanks Amerikaanse en Franse inspanningen om een Russisch-Oekraïense escalatie te voorkomen, blijft de toekomst van deze "grens" onzeker[17].

2022 Alle rechten voorbehouden door BRAUN